Parmak emme çocuklarda herhangi bir patolojik etken olmadan 3-4 yaşına kadar görülebilen bir davranıştır. Bebeklerde emme refleksi doğumdan itibaren başlar. Emme davranışı beslenme amacıyla başlar, daha sonra alışkanlık haline gelir. Bu dönemde bebek parmak emmekten haz alır. Giderek eline geçirdiği her şeyi emmeye başlar. Oyuncaklarını, etrafındaki eşyaları, giysilerini, battaniyesini vb. emmeye başlar. Bebeğin çevresinde gördüğü şeyleri emmesi, onun hem emme içgüdüsünü doyurma hem de dış dünyayı tanıma ihtiyacından kaynaklanmaktadır. Bu davranışıyla bebek bir nevi dış dünyanın tadına bakmaktadır. Büyüdükçe dış dünyayı araştırır, yeni yeni şeyler keşfeder ve bir süre sonra emme davranışından vazgeçer.
Bir sonraki gelişim döneminde bebek hala emme davranışına devam ediyorsa bu davranışın artık bir sorun olduğundan söz edilebilir. Parmak emme alışkanlığı çocukta psikolojik bir sorun ve ruhsal bir gerginliğe işaret eder.
- Emme davranışının ilk 1,5 sene görülmesini normal karşılamak gerekir. Bu davranış 2 yaşın sonunda kaybolur. 4 yaşına kadar görülmesi normal karşılanabilir.
- Parmak emme davranışı devam ederse henüz gelişmekte olan kas ve kemik yapıları üzerine basınç uygulayarak dişlerin yer değiştirmesine yol açar.
- İleriki yaşlarda devam etmesi durumunda üst çenede darlığa neden olur.
- Parmak emen çocuğun parmakları zamanla aşınır, parmak rengi gittikçe koyulaşır.
- Emme davranışı çocuk acıktığında, uykuya dalarken ve gerginlik ya da duygusal yoksunluk hissettiği durumlarda daha sık ortaya çıkar.
- Parmak emme davranışı 2-6 yaş arasında oldukça sık görülür, çocuk bu davranışı uyku öncesi gevşeme ve rahatlama amacıyla yapar, bu nedenle uyku zamanı görülen parmak emme bir davranış sorunu değildir.
- Parmak emme 10 yaşından sonra birden bire ortaya çıkabilir. Bu dönemde ortaya çıktığında müdahale gerekir.
- Anneye bağımlı olan çocuklarda daha çok görülen bir sorundur.
NEDENLER
- Memeden erken kesilme, biberon, yalancı meme kullanma sonucu emme güdüsünü yeterince tatmin olmamış olması
- Diş çıkarma döneminde bu davranışla karşılaşılabilir.
- Rahatlık ve güven ihtiyacından kaynaklanabilir.
- Anne babanın ayrılması, sevilen birinin kaybı, hastalanma gibi travmatik olaylar
- İlgi ve sevgi azlığı
- Yeni bir kardeşin doğumuyla kardeş kıskançlığıyla beraber çocukta ilgiyi üzerine çekme isteği
- Ailede yaşanan huzursuzluklar ve aile içi iletişim problemleri
- Utanma ve sıkıntı belirtisi olarak görülebilir.
- Kaygı ve korku yaşama
Çocuklar kendilerini yalnız ve güvensiz hissettiklerinde, yeterli ilgi ve sevgi görmediklerini düşündüklerinde, kendilerini bu davranışla rahatlatmak ve güvende hissetmek isterler. Kendilerini rahat hissettikleri eski dönemlere geri döner ve o dönemde yaptıkları davranışları sergilerler. Parmak emme onların rahatlama ve hissettikleri duyguları ifade etme yoludur. Çocuk bu davranışıyla yardıma, ilgiye ve sevgiye ihtiyacı olduğunu ifade eder.
ÖNERİLER
- Parmak emme davranışının aile içinde sürekli konuşulması, çocuğun bu davranışından dolayı sürekli eleştirilmesi doğru bir davranış değildir.
- Aile bu davranışla ilgili telaşa kapılmamalı, gerginliğe kapılıp bu gerginliği çocuğa da yansıtmamalıdır.
- Anne babanın ve öğretmeninin çocuğu sürekli uyarması ve eleştirmesi, çevresindekilerin ve arkadaşlarının çocukla alay etmeleri bu davranışı ortadan kaldırmaz aksine pekişmesine sebep olur.
- Önemli olan bu davranışa neden olan sorunun araştırılıp ortaya çıkarılmasıdır. Nedeni bilindiğinde problemin kaynağıyla ilgili önlemler almak mümkün olacak ve davranış daha kolay ortadan kaldırılabilecektir.
- Erken yaş dönemlerinde ortaya çıkan parmak emme davranışı yaş ilerledikçe azalır. Bu nedenle ilk çocukluk döneminde tedaviden kaçınılmalı, davranışın kendi kendine ortadan kalkması sabırla beklenmelidir.
- Ceza vermek davranışı söndürmek için sağlıklı bir yöntem değildir. Parmağa acı biber sürmek, iğne batırmak, dayak atmak gibi cezalandırmalar çocukta anne babayı huzursuz etmek için davranışı devam ettirme çabasına sebep olabilir.
- Bu durumla ilgili çocuğa ilgi ve sevgiyle yaklaşmak onunla bu durum hakkında hissettiklerinizi paylaşmak davranışı önleyebilir. Çocukla bu alışkanlığı ile ilgili konuşulabilir, bu davranışı ne zaman bırakacağı ile ilgili kendisinin karar alması sağlanabilir.
- Çocuk parmak emme davranışı gösterdiğinde eline oyuncak vb. verilerek ya da zevk alacağı etkinlikler yapılarak çocuğun dikkati başka yöne çekilebilir.
- Uykuda parmak emiyorsa uyuduktan sonra parmağı ağzından çekilebilir.
- Çocuk uyku öncesi rahatlamak için parmak emiyorsa uyku öncesi egzersiz, kitap okuma gibi rahatlatıcı etkinlikler yapılabilir.
- Parmak emme davranışının değişmesinde davranış değiştirme de aşamalı yaklaşımdan yararlanılabilir.
ALIŞKANLIĞI TERSİNE ÇEVİRME AŞAMALARI
Çocuğun isteği ve katılımıyla uygulanabilir. 6 yaş ve üstü çocuklarla uygulanabilir.
- Rahatsızlığın Gözden Geçirilmesi: Çocukla birlikte bu alışkanlığın nelere yol açtığı, neden bu alışkanlığı bırakmak istediği saptanır.
- Farkındalık Eğitimi-Ortaya Çıktığı Durumları Saptama: Siz ve çocuğunuz ayrı ayrı bu alışkanlığın ne zaman ortaya çıktığını kaydedin. Bir hafta sonra yazdıklarınızı karşılaştırın.
- Alternatif Tepki: Alışkanlığı önlemek için alışkanlık yapan davranış yerine insanlara garip gelmeyecek ve çocuğu engellemeyecek bir davranış konulur. Örneğin parmak emme yerine yumruk sıkmak
- Düzeltici ve Önleyici Tepki: Parmak emme yerine kullanılacak davranışı bu davranışın ortaya çıkmasını önlemek için kullanma
- Bağlantılı Davranış: Parmak emmeden önce nasıl davrandığını gözlemleyin ve parmak emme yerine koyduğunuz davranışı bu parmak emme davranışı öncesi sergilediği davranışı durdurmak için kullanmasını sağlayın
- Gevşeme Çalışması: Bedensel ve psikolojik açıdan çocuğu rahatlatmak için gevşeme egzersizleri yapılabilir.
- Toplumsal Destek: Çocuğun davranışı değiştirmeyle ilgili girişimleri ve çabaları desteklenmeli, uygulamasını sağlama
- Kayıt: İlerleme olup olmadığını görmek için alışkanlığın görülme sıklığının günlük olarak kaydedilmesi
- Deneme: Çocuğun alışkanlık haline getirdiği davranış yerine belirlenen yeni davranışı uygulamasını sağlama