Sosyal-Duygusal gelişim bebeğin etrafındaki kişilere ilk gülümseyişi ile başlayan kendini ifade etme, duygularını denetleyebilme, sosyal uyaranları bulundukları bağlama göre doğru algılama ve bu uyaranlara doğru tepkiler verme ile devam eden davranış örüntülerini kapsayan bir gelişim alanıdır.
İlk çocukluk yıllarında sosyal duygusal gelişim, çocuğun kendisini ifade edebilmesi, duygularını kontrol edebilmesi, kendisiyle ve çevresiyle barışık ve uyum içinde olabilme becerilerini içerir. Duygu kontrol edebilme becerisi çocukların ilişki sürdürebilme becerilerini geliştirecektir.
Araştırmada incelenen sosyal ve duygusal beceriler, başkalarıyla iletişimde olma, açık fikirli olma, iş birliği yapma, duygularını düzenleme ve görevlerde gösterdikleri performans olarak beş grupta toplanmıştır.
Sosyal gelişim;
- Başkalarıyla ilişkiler kurmayı
- Kurulan ilişkilere değer vermeyi
- Sosyal uyum sağlamayı içerir.
Sosyo-duygusal gelişim
- E Duygusal gelişim;
- Çocuğun duygularının farkında olmasını,
- Duygularını ifade etme ve yönetmesini
- Başkalarının duygularını anlama ve bunlara tepki verme becerisini içerir.
- Sosyal duygusal beceriler ise;
- Bireylerin yaşantısında sosyal hayata uyum sağlaması,
- Duygularını anlayarak onları kontrol edebilmesi
- Kendini ifade edebilmesi için gerekli özellikler olarak tanımlanmaktadır.
Ericksonun Psikososyal Gelişim Kuramı:
Psikanalist Erik Erickson (1902-1994), Sigmund Freud un (klasik psikoanalitik teori) kuramını ergenlikten sonra yaşlılığa kadar genişleterek ve geliştirerek, bireyin psiko-sosyal gelişimini tanımlamıştır. Erikson, kişilik gelişmesinde çocukluk yıllarının önemli olduğunu ama aynı zamanda bireysel gelişimin yaşam boyunca devam eden bir süreç olduğuna savunmuştur. Kişilik gelişiminde sosyal, kültürel ve çevresel etkenlerin öneminden bahsetmiştir.
Erikson, insan yaşamını sekiz kritik döneme ayırmıştır. Her dönemde üstesinden gelinmesi gereken bir gelişim krizi (çatışma) ve gelişimsel hedefler vardır. Bireyin, sağlıklı bir kişilik kazanması için, gelişim dönemindeki hedefleri gerçekleştirebilmesi gerekir. Yani, o dönemdeki yaşanılan çatışma başarılı olarak atlanması gerekir. Kişi, başa çıkabildiği oranda, sağlıklı bir kişilik geliştirecektir ve sonraki dönemlerde baş etmek için donanım kazanacaktır. Çatışmaya verilen tepki, bireyin kişiliğinin alacağı şekli belirler. Eğer döneme ait çatışma çözümlenmezse, sonraki dönemlerde bu kriz devam eder ve çözümleninceye kadar problem yaratır. Buna karşın, sonraki dönemlerde uygun çevresel koşullar sağlanırsa, kişilik gelişimi üzerindeki başarısızlık telafi edilir ve böylece olumsuz etkilerin kalkma olasılığı olur.
İnsanın sekiz evresindeki gelişim dönemleri ve bu dönemlerdeki çatışma.
| EVRE DÖNEM | YAŞ | GELİŞM PRENSİBİ: dönemde karşılaşılan çatışma/karmaşa |
|---|---|---|
| 1-Oral | 0-1,5 | Güven / Güvensizlik |
| 2-Anal | 1,5-3 | Bağımsızlık/ Utanç ve Şüphecilik |
| 3-Fallik | 3-5 | Girişkinlik/Suçluluk duyma |
| 4-Latent | 6-11 | Başarı/Aşağılık duygusu |
| 5- Adolesan | 12-19 | Kimlik kazanma/ Rol karmaşası |
| 6- Genç-erişkin | 20-30 | Dostluk kazanma/Yalnız kalma |
| 7-Erişkin | 31-65 | Üretkenlik / Duraklama |
| 8-Yaşlılık | 66+ | Benlik Bütünlüğü/ umutsuzluk |
Erikson (psikososyal gelişim):
1. Güvene karşı güvensizlik
Bebekler güvenmeyi ve güvenmemeyi, gereksinimlerin özellikle anneleri olmak üzere dünya tarafından karşılanacağını öğrenirler.
2. Bağımsızlığa (otonomiye) karşı utanç ve şüphecilik
Çocuklar istemeyi, seçim yapmayı, kendi başlarına bazı şeyleri yapma konusunda kararsız ve kuşkucu olmayı öğrenirler.
3. Girişkenliğe karşı suçluluk duyma
Çocuklar aktivitelere başlama ve uğraşlarından hoşlanma, yön ve amaç kazanmayı öğrenirler. İnisyatif almalarına izin verilmezse bağımsızlık girişimlerinde suçluluk duyarlar.
4. Başarıya karşı aşağılık duygusu
Çocuklar çaba ve merak duygusu geliştirirler ve öğrenmeye isteklidirler ya da aşağılık hissederler ve görevlerine ilgilerini yitirirler.
5. Kimlik kazanmaya karşı rol karmaşası
Adolesanlar kendilerini bir ideolojiye sahip tek ve bütün bireyler olarak görürler ya da yaşamdan ne bekledikleri konusunda kargaşaya düşerler.
Freud (psikoseksüel gelişim):
1. Oral Evre: Bebekler ağız uyarısıyla doyum alırlar, emer ve ısırırlar.
2. Anal Evre: Çocuklar dışkılama ya da dışkılarını tutma sırasındaki anal kas egzersizleriyle doyum alırlar.
3. Fallik Evre (Ödipal): Çocuklarda cinsel merak gelişir ve mastürbasyonla haz alırlar. Karşı cinsteki anne-babalarına ilişkin cinsel fantezileri vardır ve fantezileri nedeniyle suçluluk duyarlar.
4. Latent Evre: Çocukların cinsel dürtüleri örtülür, enerjilerini kültürel beceriler kazanmak için harcarlar.
5. Genital Evre: Adolesanlar erişkin heteroseksüel isteklere sahiptirler ve onları doyurmaya çalışırlar.