Anne ve baba olarak, üstün zekâlı çocuğunuza yapabileceğiniz en büyük yardım üstün zekâlı çocuğun gelişim basamakları açısından diğer çocuklardan farklı olmadığını kabul etmek olacaktır. Yapılan bazı testler ve gözlemler sonucu zekâ ve yetenek açısından yaşıtları düzeyinin üzerinde gelişim gösterdiği tespit edilen bu çocuklar her çocuğun geçmesi gereken belli gelişim dönemlerinden geçmektedir. Onların da başarması gereken fiziksel, duygusal, sosyal hedefleri bulunmaktadır ve tıpkı diğer çocuklar gibi kimi dönemlerde bilişsel, akademik, sosyal- duygusal problemler yaşayabileceği de unutulmamalıdır. Bu nedenle her çocuk kendi gelişimi içinde değerlendirilmelidir. Yaşından ileri zekâ düzeyinde ya da özel yetenekleri olan bu çocukların her zaman olgun davranması beklenmemeli, fazla beklenti içinde olunmamalıdır. Onun olgunlaşmasını beklemek, karakterine, kişilik özelliklerine saygılı olmak, gelişmesine imkân tanımak, doğru yönlendirme yapmak, sabırlı olmak ve davranışları karşısında yargılayıcı bir tavır sergilememek önemli bir kriterdir.
Üstün zekâlı/yetenekli çocuklar da diğer bütün çocuklar gibi sevgi, güvenlik, anlayış ve okşanmaya ihtiyaç duymaktadırlar. Temel ihtiyaçlarının karşılanması, onların kendilerini iyi hissetmesini sağlayacak ve var olan potansiyellerini ancak böyle bir ortamda geliştirebileceklerdir. Bu çocukların yeteneklerini besleyip geliştirmekle beraber her yönden örnek bir insan olarak yetişmelerini sağlamak da yine anne ve babaların en önemli görevlerinden biri olmalıdır. Bunun içinde onların üzerinde düşünecekleri, yapacakları, araç ve gereçleri sağlamak, uygun hobiler geliştirmeleri için onları yönlendirmek yapılması gerekenlerin en başında yer almaktadır. Hobilerini geliştirmeleri, sanat ve bilime yönelmeleri için onlara sağlanan, alınan, hazırlanan araç ve gereçlerin de özel yetenekleri ve zekâlarını geliştirici nitelikte olması gerektiği unutulmamalıdır.
Okul öncesi dönem de ve ilk okula başladıkları dönem de anne ve babalar evde hikaye anlatma, resim çizdirme vb. etkinliklerle de çocukların yaratıcılığı ve imgeleme güçlerini beslemek için her türlü malzemeyi onlar için sağlamalıdır, unutulmamalıdır ki farklı uyaranların farklı şekiller de olumlu etkileri bulunmaktadır ve zenginleştirilmiş bir öğrenme ortamı onların sağlıklı ve pozitif yönde beslenip gelişmelerine imkan sağlayacaktır. Bu amaçla, onlara alınacak değişik kitaplar, sulu boya, renkli kalemler ve el iş kağıtları, yaratıcılıklarını geliştirmekle kalmayacak, öğrenmeye açık hale gelmelerine, araştırma yapmaya teşvik etmek için yararlı olacaktır. Bu tür günlük etkinlikler çocuklara hem öğretici hem de yaratıcı saatler geçirmelerini sağlayacak ve boş zamanlarını değerlendirmeleri için onlara fırsatlar sunacaktır. Ayrıca, olanaklar el veriyorsa özel müzik, resim dersleri, güzel sanatlar alanında dersler veren kurslarda yararlanmak onların sosyo-duygusal ve psikolojik gelişimlerinin olumlu olmasını sağlayacaktır.
Yukarıda belirtilen tüm bu faaliyetlerin yanında müze ziyaretleri, konser ve tiyatrolar, bilim ve sanat atölyeleri üstün yetenekli çocukların öğrenme isteklerini besleyip geliştirmekte ve yaşam dönemleri boyunca da ihmal edilmemelidir. Çocuğunuzun dengeli bir yaşama ihtiyacı vardır. Tek bir oyun oynayan veya tek bir alan içinde sıkışıp kalan çocukların bütün çalışma ve boş zamanlarını değişik alanlara yöneltmelerini istemek ve onları çeşitli şekillerde yönlendirmek doğru ve yerinde bir karar olacaktır.
Çocukların olumlu yönde yetişmeleri için okulla işbirliği şarttır. Öğretmenin rehberliğinden, rehber öğretmenden gerekirse bu konuda çalışmalar yapan eğitim kurumlarından, uzmanlardan da her zaman bilgi ve yardım sağlanabilir. Okuldaki etkinlikler evde de sürdürülmeli, çocuğun yetenekli olduğu alana yönelmesi sağlanmalıdır.
Aile İçin Öneriler
Yukarıda belirttiğimiz bilgiler dışında üstün yetenekli çocuk ve ailelerinin ihtiyaçları aşağıda özetlenmiştir.
- Özel bir çocukla nasıl başa çıkacağını bilemeyen anne babanın küçük yaşlarda yapabileceği en iyi şey, çocuğun merakını engellememek, kendi yolunu kendi bulmaya çalışırken onu durdurmamaktır. Anlama, deneme, öğrenme ilgisi ve ihtiyacı göz ardı edilen ya da engellenen üstün yetenekli, daha az engellendiği alanlara yönelebilir ya da engelleme çabasına inat negatif, ters uçlara gidebileceği unutulmamalıdır.
- Bu çocuklar, birlikte yaşarken anne babasını büyülediği durumlar olabildiği gibi ebeveynini kendisinden beklenmeyecek içerikte soru ve davranışlarıyla utandırdığı, sıkıştırdığı durumlar olabilmektedir. Bunun yanı sıra çevresindekileri hayrete düşüren davranışlar da yapabilirler. Bu nedenle ailelerin çocuklarını farklı kılan özelliklerini fark etmeleri ve buna göre davranmaları gerekmekte ve sordukları sorularda ya da yaptıkları davranışlarda çözümsüz kaldıklarında uzmanlardan yardım almaları gerekmektedir.
- Çocukların zihinsel düzeyde iletişim kuracakları ve aynı zamanda da sosyal etkileşim içinde olacakları bir arkadaş grubuna sahip olmaları konusunda imkânlar yaratılmalıdır. Eğer bu iki işlevi aynı arkadaş grubu karşılayamıyorsa, o zaman iki farklı arkadaş grubuna gereksinimleri olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
- Gruplardan biri zihinsel yönden bu tür çocukları tatmin edebilmeli, üstünlüğün getirdiği yükü hissettirmemeli, onların paylaşım ve özdeşim içinde olabilecekleri, kendilerine benzer yaşıtlarından oluşmalıdır. Diğer taraftan üstün çocukların izcilik, kamp yaşamı, dans ve spor gibi sosyal yaşlarına uygun grup etkinliklerine de gereksinimleri olduğu unutulmamalıdır.
- Özel yetenekli çocuklar karşılaştıkları problemleri kendilerine özgü yollarla ve kendi kendilerine çözme eğiliminde olduklarından başa çıkamadıkları durumlarda sorunlarını her zaman dışarıya yansıtmak istemeyebilirler. Bu nedenle özellikle anne-babalar ve eğitimciler bu çocuklara karşı duyarlı ve dikkatli olmalıdır. Gerektiğinde uzman yardımı alınmalı, gereken materyal, test ve envanterler ile çalışmalar yapılmalıdır.